गुल्मी (रेसुङ्गा), गुल्मीको रेसुङ्गा नगरपालिका–९ मा रहेको तम्घास माध्यमिक विद्यालयमा बहिरा र बौद्धिक अपाङ्गता भएका विद्यार्थीलाई अध्यापन गराइन्छ । यहाँ जिल्लाको मालिका बाहेक अन्य ११ पालिकाका ३० विद्यार्थी छन् । विसं २०५९ देखि आवाससहित अपाङ्गता भएका विद्यार्थीलाई अध्यापन सुरु गरिए पनि हालसम्म आधुनिक प्रविधिको व्यवस्था नहुँदा विद्यार्थी पुरानै शैलीमा पढ्न र सिक्न बाध्य छन् ।

यहाँ २० बहिरा अपाङ्गता र १० बौद्धिक अपाङ्गता भएका विद्यार्थी छन् । उनीहरुलाई पूर्णरुपमा निःशुल्क आवासीय सुविधासहित विद्यालयले अध्यापन गराउँदै आएको छ । भर्ना भएपछि प्रतिविद्यार्थी विद्यालयले सरकारबाट चार हजार पाउँछन् । चरण–चरणमा विभिन्न तालिम लिएका शिक्षकले सांकेतिक भाषाबाट विद्यार्थीलाई पढाउने गर्दछन् । जिल्लामा दुवै प्रकारका क्षमता भएका विद्यार्थीलाई पढाउने एक मात्र विद्यालय उपल्लो तम्घास हो । हालसम्म एक सयभन्दा बढी विद्यार्थी उपल्लो तम्घासमा कक्षा ५ सम्म पढेर बागलुङ, पोखरा, भैरहवा र काठमाडौँ जाने गरेका छन् । यही विद्यालयले उत्पादन गरेका चार विद्यार्थी हाल कोरिया रहेको पूर्वस्रोत शिक्षक राममणी पन्थीले बताए । थुप्रै विद्यार्थीले नेपालमै सीपमूलक व्यवसाय पनि गरिरहेका छन् । उपल्लो तम्घास माध्यमिक विद्यालयले कम्तीमा छ वर्ष पुगेको र १६ वर्ष ननाघेका विद्यार्थीलाई समावेश गरेर पढाइरहेको छ । बढीमा ५० यस्ता फरक क्षमता भएका विद्यार्थी यस विद्यालयले अध्यापन गराउन सक्छ । यस विद्यालयको यस्तो सुविधाका कारण अपाङ्गता भएका बालबालिकाका अभिभावक निराश हुनुपरेको छैन् । बालबालिकाको स्याहारसुसार गरिरहेकी रेसुङ्गा नगरपालिका–७ की सीता घर्तीले सुरुमा बालबालिकाले खान र बोल्न नजान्ने हुँदा केही समस्या भए पनि सिकेपछि सहज भइरहेको बताइन् ।

अपाङ्गता भएका बालबालिकालाई स्याहारसुसार गर्न पाउँदा खुसी लागेको भन्दै धर्म गर्न यो बाहेकको अरु कर्म गर्न नपर्ने उनी बताउँछिन् । उनीसहित तीन जनाले बालबालिकाको हेरचाह गर्दै आएका छन् । घरमा आफ्नै भाषा सिकाउने कारण विद्यालयमा आउँदा सांकेतिक भाषा नजान्दासम्म विद्यार्थीलाई सिकाउन ग्राहो हुने स्रोत शिक्षक ज्ञानेन्द्रराज मरासिनीले बताए । ‘सुरुमा विद्यालय आउन ग्राहो मान्ने विद्यार्थी सांकेतिक भाषा सिकेपछि घरमा बस्न ग्राहो मान्छन्’, उनी भन्छन्, ‘शैक्षिक सामग्री धेरै प्रयोग गरेर सिकाउनुपर्छ’, उनले भने । सिकाउँदै गएपछि सहज हुने शिक्षक मरासिनीको भनाइ छ । अन्य बोलेर पढाउने विद्यार्थीभन्दा यी सांकेतिक रुपमा पढाउने विद्यार्थी सिकाइमा बढी सक्रिय हुने गरेको उनले बताए । विद्यालयका प्रधानाध्यापक पिड्ढी घिमिरे भुसालले अपाङ्गता भएका विद्यार्थीलाई लामो समयदेखि अध्यापन गराउँदै आएपनि आधुनिक प्रविधिको अभाव रहेको बताए । ‘हामीले सक्दो र जानेको त सिकाइरहेका छौँ’, उनी भन्छन् ‘अहिलेका प्रविधिसँग विद्यार्थीलाई साक्षात्कार गराउन सकेका छैनौँ’, उनले गुनासो गरे । आफूहरुको इच्छा भएर पनि त्यस्तो वातावरण बन्न नसकेको उनको भनाइ छ । जिल्लाभर भएका अपाङ्गता विद्यार्थीलाई लेखाजोखा समिति गुल्मीले हेर्दै आएको छ । समितिका संयोजक राममणी पन्थीले संघीयता कार्यान्वयनसँगै बनेका गाउँगाउँका सरकार अपाङ्गताप्रति उदासीन बनेको बताए । ‘अपाङ्ताका लागि संघीयता अभिसाप बनेको छ’, उनी भन्छन्,‘अहिले त आफ्नो नजिक भएकालाई रातो कार्ड दिने वास्ताविक अपाङ्तालाई बेवास्ता गर्ने गरिएको छ’, उनले भने । गाउँ–गाउँमा भएका बहिरा अपाङ्गता र बौद्धिक अपाङ्गता भएका बालबालिका खोजेर उपल्लो तम्घास माध्यमिक विद्यालयमा निःशुल्क पढाउने र विद्यार्थीका लागि पनि आधुनिक प्रविधिको व्यवस्थामा पहल गर्ने उनको भनाइ छ । –रासस